Τσιγκούνης ή σπάταλος, οικονόμος ή  ανοικτοχέρης;

Πολλές φορές επιλέγουμε για σύντροφο κάποιον/α που έχει συμπληρωματικά προς εμάς χαρακτηριστικά. Επίσης στις σχέσεις μας με τους σημαντικούς άλλους μπορεί να είμαστε σαν συναισθηματικά συγκοινωνούντα δοχεία. Η «τσιγκουνιά» και η «σπατάλη», ο «γαλαντόμος» και ο «οικονόμος» εκτός από οικονομικές συμπεριφορές μπορεί να υποδεικνύουν και ευρύτερες στάσεις ζωής.

Κάποιος «σφικτοχέρης» μπορεί να είναι φειδωλός και στην έκφραση των συναισθημάτων του όπως και κάποιος «γενναιόδωρος» μπορεί να χαρακτηρίζεται ως τέτοιος και στις κοινωνικές του σχέσεις. Ένας «τσιγκούνης» σύντροφος μπορεί να προσπαθεί να συμμαζέψει τα οικονομικά και να παράσχει οικονομική ασφάλεια στην ευρύτερη οικογένεια. Μπορεί επίσης να υιοθετεί μια τέτοια συμπεριφορά ως αντίδραση σε  βιώματα που κουβαλάει από την οικογένεια καταγωγής του (π.χ. να είχε ένα πατέρα χαρτοπαίχτη που σπατάλησε τους οικογενειακούς πόρους). Από την άλλη μεριά ένα «σπάταλο» μέλος μιας οικογένειας μπορεί με την συμπεριφορά του να προσκαλεί τα υπόλοιπα μέλη να «ζήσουν την ζωή τους». Είναι χρήσιμο το ζευγάρι να αναρωτηθεί - και αν μπορεί να συζητήσει -  εάν οι χαρακτηρισμοί «τσιγκούνης» και «σπάταλος» εμπεριέχουν και άλλες διαστάσεις όπως οι παραπάνω που ξεπερνούν τα στενά όρια της οικονομικής διαχείρισης;

Πώς επηρεάζεται μια σχέση όταν ο ένας σύντροφος κερδίζει από την εργασία του περισσότερα από τον άλλον;

Όλα τα ζευγάρια έχουν να διαπραγματευτούν θέματα δύναμης και οικειότητας. Ποιος αποφασίζει και σε ποια θέματα; Πόσο κοντά είναι ο ένας στον άλλο και πόσο δικαιούνται να κινούνται αυτόνομα; Η διαφορετική δυνατότητα που έχει κάθε σύντροφος σε διαφορετικές χρονικές περιόδους να συνεισφέρει στα οικονομικά σίγουρα ανατρέπει το ισοζύγιο δύναμης και συχνά επιδρά και στο πόσο κοντά ή μακριά έρχονται ο ένας με τον άλλο. Μια συντροφική σχέση χρειάζεται πολύ περισσότερα από χρήματα για να ευδοκιμήσει. Το χρήμα εκτός από αναγκαίο για την επιβίωση μας, έχει και μεταφορική σημασία. Για παράδειγμα μια χειρονομία οικονομικού χαρακτήρα,  μπορεί να έχει διαμετρικά αντίθετα νοήματα: από την μια μπορεί να σημαίνει εξαγοράζω τον θυμό του άλλου ή καταλαγιάζω τις ενοχές μου ή από την άλλη, αναγνωρίζω τις ανάγκες σου, σε σκέφτομαι και ψάχνω τρόπους να σε φροντίσω.

Μια συζήτηση για το τι συνεισφέρει καθένας σε μια σχέση  θα είναι αδιέξοδη αν δεν συμπεριλάβει εκτός από την εισοδηματική διάσταση και το πώς αλλιώς νιώθει ο καθένας ότι  υποστηρίζει και θρέφει μια σχέση. Επίσης, μια τέτοια συζήτηση δεν πρέπει να περιοριστεί στην παρούσα χρονική συγκυρία. Οι άνθρωποι νιώθουν συχνά αδικημένοι όταν δεν συνυπολογίζεται η συνεισφορά τους σε προηγούμενες δύσκολες περιόδους της σχέσης ή του συντρόφου τους.

Οι άνδρες παραδοσιακά έχουν γαλουχηθεί να παίξουν το ρόλο του «κουβαλητή» στην οικογένεια. Όταν η οικονομική κρίση τους στερεί ή αποδυναμώνει αυτό τον ρόλο, μπορεί να νιώσουν έντονη απουσία νοήματος και απαξίωση προς τον εαυτό. Το ζευγάρι χρειάζεται να βρει νέα κατανομή αρμοδιοτήτων και κυρίως να αναγνωριστεί η νέα συμβολή του καθένα στην καινούργια συνθήκη.

Ποιος από τους δύο πληρώνει τον λογαριασμό στις εξόδους του ζευγαριού;

Στην επικοινωνία υπάρχουν πάντα δύο επίπεδα: το περιεχόμενο αυτού που λέμε και το τι αυτό που λέμε σημαίνει για τη σχέση μας. Για να συνεννοηθούμε χρειάζεται να «ακούσουμε» και στα δύο επίπεδα. Πώς «μεταφράζεται» η επιθυμία μιας γυναίκας να πληρώσει το ήμισυ ενός λογαριασμού σε μια έξοδο; Μήπως λέει στον σύντροφό της ότι σε αυτή τη σχέση μου είναι σημαντικό να διατηρήσω την ανεξαρτησία μου; Αντίστοιχα η αποδοχή αυτής τη κίνησης από τον άνδρα μήπως σημαίνει αναγνώριση της επιθυμίας αλλά και της ικανότητας της συντρόφου να κινηθεί αυτόνομα; Αυτό που λένε μεταξύ τους εκτός από το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό μπορεί να είναι σε ένα άλλο επίπεδο ότι θα είμαστε μαζί ισότιμα, από επιλογή και όχι από ανάγκη.

Αντίστροφα, η επιθυμία της γυναίκας να πληρώσει τον λογαριασμό ο άνδρας μπορεί να εμπεριέχει την προσδοκία ότι είναι πρόθυμος και ικανός να εκπληρώσει τον παραδοσιακό ρόλο του «κουβαλητή» που μέσα από αυτό παρέχει ασφάλεια στην σύντροφό του. Το άδηλο  αντάλλαγμα που ο άνδρας συχνά προσδοκά είναι η συναισθηματική κάλυψη που εκείνη θα του παράσχει.

Κοινό ή χωριστό πορτοφόλι;

Το κοινό ταμείο είναι μάλλον το αποτέλεσμα και η έκφραση μια σχέσης εμπιστοσύνης και δέσμευσης σε πολλαπλά επίπεδα, παρά  το προαπαιτούμενο αυτής της σχέσης.

Το σημαντικό δεν είναι αν θα έχουν κοινό ταμείο ή όχι, αλλά πώς νιώθουν με το ότι έχουν ή δεν έχουν κοινό ταμείο, τι σημαίνει αυτό για τον καθένα και κατά πόσο έχουν το δικαίωμα να επαναδιαπραγματευτούν μέσα στη σχέση τις συμφωνίες και τα σχετικά με αυτές συναισθήματά τους.

Όλες οι παραπάνω διαστάσεις στις συντροφικές σχέσεις συχνά ξεδιπλώνονται τόσο στην προσωπική ψυχοθεραπεία όσο και στη θεραπεία ζεύγους με αφορμή ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις οικονομικές δυσκολίες. Η επίλυση των οικονομικών προβλημάτων σε επίπεδο ζευγαριού και οικογένειας είναι πολλές φορές αδιέξοδη αν δεν φωτιστεί και δεν επαναπροσδιοριστεί το πρόβλημα και σε επίπεδο σχέσεων.

Μέρος των παραπάνω απόψεων δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Psychologies» τευχ.17, Δεκ. 2011 με το τίτλο «Πώς τα χρήματα δεν θα μπουν ανάμεσά μας»