Τι είναι ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου  (Cyber bullying);

Ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου είναι η επιθετική συμπεριφορά κατά την οποία ένα παιδί, ή προέφηβος ή έφηβος επανειλημμένα εκφοβίζει, επιτίθεται, παρενοχλεί, τρομoκρατεί, ταπεινώνει,  έναν άλλο ανήλικο χρησιμοποιώντας τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές. Ο εκφοβισμός πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο μέσα από το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο, τα γραπτά μηνύματα, τους Ιστότοπους Κοινωνικής Δικτύωσης,   τα μέρη συζήτησης στο Διαδίκτυο (Chat Rooms) τα blogs, τις ιστοσελίδες  ακόμη και τα διαδικτυακά παιχνίδια.

 Ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου περιλαμβάνει

- πειράγματα με στόχο τη διασκέδαση, την ταπείνωση και παρενόχληση του άλλου

- διάδοση άσχημων  – προσβλητικών φημών on line

- αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων (υβριστικά – προσβλητικά) με e-mail ή με γραπτά μηνύματα μέσω κινητού  

- παρενόχληση  

-δυσφήμηση σε τρίτους (άλλα πρόσωπα πλέον του θύματος) μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων μέσω κινητού, φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο,  ιστοσελίδες, blogs, chat rooms κ.α. Υπάρχουν περιστατικά κατά τα οποία αναρτώνται βίντεο ή φωτογραφίες προκειμένου να τα δουν, να σχολιάσουν συνομήλικοι και όχι μόνο. 

 Γιατί τα παιδιά προχωρούν σε τέτοιους είδους πράξεις;

Tα παιδιά εκφόβιζαν συνομηλίκους τους σε κάθε γενιά. Στη σύγχρονη εποχή, χρησιμοποιούν τα νέα μέσα και τεχνολογίες προκειμένου να εκφοβίσουν τους συνο0μηλίκους τους. Τι είναι όμως, αυτό που τα παρακινεί; Τα παιδιά μπορεί να εκφοβίζουν παρακινούμενα από θυμό, εκδίκηση, ματαίωση και απογοήτευση. Μερικές φορές γιατί θέλουν να «διασκεδάσουν» επειδή βαριούνται και ξοδεύουν αρκετό από το χρόνο τους στη χρήση των νέων τεχνολογιών.

 Tο φαινόμενο του εκφοβισμού και οι διαστάσεις του.  

Στην Αμερική, οι εκτιμήσεις είναι ότι οι νέοι οι οποίοι έχουν κάποια εμπειρία από τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου ποικίλει ανάλογα με την ηλικία τους, αλλά και το πώς ορίζεται  ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου. Σε έρευνα του οργανισμού Cyberbullying Research Center που έγινε το 2010, το 20% από ένα δείγμα 4.400 νέων από 11 – 18 υπήρξε θύμα κάποια στιγμή στη ζωή του. Ένα παραπλήσιο ποσοστό παραδέχτηκε ότι έχει εκφοβίσει άλλους. Τελικά ένα 10% των παιδιών δήλωσε ότι είναι θύμα είτε θύτης.  

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν εκτεταμένες έρευνες για το συγκεκριμένο ζήτημα. Σύμφωνα με έρευνα της Εταιρείας για το Διαδίκτυο στην Ελλάδα, σε απογραφική έρευνα στη νήσο Κω προέκυψε ότι το 14,7% του δείγματος είχε δεχτεί παρενόχληση μέσω του Διαδικτύου (πρακτικά 1^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ε.Ε.Μ.Δ.Ε.Δ. 2009).  

Ποιες είναι οι προκλήσεις

Κατά πρώτον, πολλοί μπορεί να μην θεωρούν τον εκφοβισμό μέσω του διαδικτύου ως πρόβλημα και τον υποτιμούν. Το πρώτο βήμα όμως, για την αντιμετώπισή του είναι να αντιληφθούμε ότι αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο θα μεγαλώσει εφόσον το αγνοήσουμε. Το δεύτερο βήμα είναι να δράσουμε και να αναλάβουμε ευθύνη και να αντιδράσουμε στην ακατάλληλη χρήση της τεχνολογίας. Πολλές φορές οι γονείς αναφέρουν ότι δεν έχουν τις τεχνικές  δεξιότητες για να συμβαδίζουν με τα παιδιά τους στην  «online» συμπεριφορά τους. Από την άλλη, οι εκπαιδευτικοί φοβούνται να αντιδράσουν στην συμπεριφορά των παιδιών που λαμβάνει χώρα έξω από το σχολείο. Με βάση αυτές τις προκλήσεις θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά θα πρέπει να νοιώθουν ασφαλή να μιλούν με τους γονείς και εκπαιδευτικούς τους για αυτό το πρόβλημα, να νοιώθουν εμπιστοσύνη ως προς αυτούς και ότι θα ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Τι μπορώ να κάνω ως γονέας;

Είναι σημαντικό οι γονείς να ακούσουν τι λέει το παιδί τους για τις on line εμπειρίες του, να είναι εξοικειωμένοι και οι ίδιοι με το διαδίκτυο, να επισκέπτονται τους ιστότοπους που το παιδί τους επισκέπτεται. Οι γονείς πρέπει να είναι τα πρόσωπα εμπιστοσύνης των παιδιών τους και στους οποίους πρέπει να απευθύνονται.

 Η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει για μια σωστή διαχείριση των συνεπειών του εκφοβισμού μέσω διαδικτύου. Το πρώτο στάδιο είναι η ενημέρωση των παιδιών και των εφήβων ώστε να γνωστοποιούν τα κρούσματα εκφοβισμού και να γίνεται σαφές από τη στάση των μαθητών και των εκπαιδευτικών ότι ο εκφοβισμός δεν είναι επιτρεπτός. Θα πρέπει επίσης, να διδαχτούν να μην αγνοούν τον πόνο των άλλων. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε πει ότι στο τέλος δεν θα θυμόμαστε τα  λόγια των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας. Θα πρέπει να μάθουμε τα παιδιά μας να μην μένουν σιωπηλά όταν βασανίζονται από άλλους. Ενώ πρέπει να τους μάθουμε να μην αναλαμβάνουν οι ίδιοι να διαχειριστούν το ζήτημα.   

Τι πρέπει να κάνουν οι ίδιοι οι νέοι;

Το πιο σημαντικό είναι να αναπτύξουν μια σχέση με έναν ενήλικο που εμπιστεύονται (ένα γονέα, ένα δάσκαλο ή κάποιον άλλο) ώστε να μπορούν να μιλούν για μια on line εμπειρία τους η οποία τους έκανε να νοιώσουν άβολα ή αμήχανα. Οι νεότεροι μπορεί να αγνοήσουν κάποια μικρά πειράγματα και να μην δώσουν την πρέπουσα σημασία και να αξιολογήσουν σωστά ένα περιστατικό. Επίσης, είναι χρήσιμο οι νεότεροι να κρατήσουν και να μην διαγράψουν τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι υπάρχει εκφοβισμός και να τα δείξουν σε κάποιον ενήλικα ο οποίος μπορεί να βοηθήσει με την κατάσταση. 

 Ποιος είναι ο ρόλος των αυτόπτων μαρτύρων σε περιστατικά εκφοβισμού;

Oι αυτόπτες μάρτυρες έχουν να παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Όσοι είναι αυτόπτες μάρτυρες στον εκφοβισμό μέσω του διαδικτύου δεν θέλουν να εμπλέκονται εξαιτίας της παρενόχλησης και των προβλημάτων που φοβούνται ότι μπορεί να τους εμπλέξουν αν και συχνά αναγνωρίζουν ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι σωστό και πρέπει να σταματήσει. Ωστόσο, με το να μην κάνουν τίποτα οι αυτόπτες μάρτυρες κάνουν κάτι. Αποτελεί ευθύνη μας να προσέχουμε τα συμφέροντα των άλλων. Οι αυτόπτες μάρτυρες μπορούν να διαφοροποιήσουν και να βελτιώσουν την κατάσταση αναφορικά με τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου, αν και συχνά νοιώθουν ανήμποροι και απελπισμένοι. Θα πρέπει να σημειώνουν τι βλέπουν και να ενημερώσουν έναν ενήλικο που εμπιστεύονται προκειμένου να επιληφθεί του θέματος. Επίσης, δεν θα πρέπει να ενθαρρύνουν και να συνεισφέρουν σε μια συμπεριφορά εκφοβισμού με το να προωθούν μηνύματα που πληγώνουν, να γελούν με κακόβουλα αστεία ή περιεχόμενο εκφοβισμού προκειμένου η στάση και η συμπεριφορά τους να εναρμονίζεται με των άλλων συνομηλίκων τους ή να την αποδέχονται τον εκφοβισμό δια της σιωπής τους.  

Η θεραπεία για τον Εκφοβισμό

Tο παιδί που βιώνει εκφοβισμό μπορεί να νοιώθει θυμωμένο προς τους γονείς του, τους εκπαιδευτικούς και συμμαθητές του, καθώς είτε δεν του αναγνωρίζουν την αδυναμία του να αντιδράσει είτε θεωρούν ότι αυτό ευθύνεται για τον εκφοβισμό που βιώνει. Το θύμα του εκφοβισμού μπορεί να νοιώσει διάφορα συναiσθήματα όπως θυμό, ντροπή αγωνία, απομόνωση.

Στις περιπτώσεις εκφοβισμού όπου οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να διαχειριστούν κάποιο περιστατικό, τα θύματα εκφοβισμού  μπορούν να βρουν υποστήριξη και ένα ασφαλές περιβάλλον για να απευθύνουν τα συνασισθήματά τους μέσω της συμβουλευτικής ή της θεραπείας.  

Ένας εκπαιδευμένος θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει ένα πρόσωπο να καταλάβει πώς ο εκφοβισμός επηρεάζει τη ζωή του, όπως επίσης να του διδάξει τεχνικές για να προχωρήσει μπροστά, θέτοντας όρια και , ενισχύοντας την δυναμική επικοινωνία με τους άλλους.  

Όσοι αντιματωπίζουν σχετικά θέματα εκφοβισμού μπορούν να απευθυνθούν στην  Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 όπου μπορούν να καλούν πολλά παιδιά που βιώνουν δυσκολίες και προβλήματα στην καθημερινότητα τους. Στην ίδια τηλεφωνική γραμμή μπορούν να επικοινωνήσουν και οι γονείς.

Η Γραμμή λειτουργεί 7 ημέρες την εβδομάδα, 24 ώρες τη μέρα και απαντούν κοινωνικοί λειτουργοί ή ψυχολόγοι. 

Σταυρούλα Γερωνυμάκη, MA

Επικοινωνιολόγος 

e-mail:sgero1@yahoo.com